ΟΙ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΣΗΜΕΡΑ

«Ανησυχούμε γιατί η Γαλλία έσπασε κάτι. Μέχρι τώρα ήθελε να είναι παραδειγματική σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Βλέπουμε τώρα ότι όταν άρχισε να στιγματίζει τους Ρομά επέτρεψε πχ στη σουηδική ακροδεξιά να στιγματίσει τους Ρομά στις προηγούμενες εκλογές, λέγοντας κοιτάξτε, ακόμα και η Γαλλία, πατρίδα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, μπορεί να απελαύνει  τους Ρομά της, άρα είναι παραβάτες, και δεν πρέπει να μείνουν οι Ρομά στη Σουηδία. Το ίδιο στη Πολωνία, στην Ουγγαρία και στη Βουλγαρία. Όταν η Γαλλία εκτροχιάζεται, όταν προσβάλλει τα ανθρώπινα δικαιώματα, τότε όλη η Ευρώπη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κλονίζεται», τονίζει με γνήσια αγωνία, ο κος Μαλίκ Σαλεμκούρ, εκπρόσωπος της Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της Γαλλίας.

Τον καιρό της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη, οι Ρομά γίνονται το τέλειο εξιλαστήριο θύμα. Σε όλες τις χώρες αντιμετωπίζονται ως ο «εσωτερικός» ξένος, είναι ανεπιθύμητοι, περιθωριοποιημένοι, και υφίστανται το ρατσισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Συχνά πέφτουν θύματα βίαιων επιθέσεων. Μάλιστα σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η βία και το ρατσιστικό μίσος τροφοδοτείται από τον λαϊκισμό των πολιτικών και τις φραστικές επιθέσεις των ΜΜΕ.

Οι Ρομά είναι η μεγαλύτερη και πιο ευάλωτη μειονότητα στην Ευρώπη. O πληθυσμός τους υπολογίζεται σε 10-12 εκατομμύρια, περίπου όσο και ο πληθυσμός πολλών μικρότερων ευρωπαϊκών κρατών. Περίπου το 70% ζουν στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Σχεδόν το 80% του πληθυσμού ζει σε χώρες που μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, ή είναι σε διαπραγματεύσεις ένταξης. Οι Ρομά υπολογίζεται ότι αποτελούν μεταξύ του 6-11% των πληθυσμών της Βουλγαρίας, των Σκοπίων, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας.

Η Γαλλία δεν είναι η μόνη χώρα που έχει ακολουθήσει ανάλογη πολιτική προς τους Ρομά. Το 2008 η Ιταλία είχε εγκαινιάσει ένα γύρο διώξεων, όταν η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι είχε προχωρήσει σε μαζικές απελάσεις, κηρύσσοντας «εθνικό συναγερμό» στο θέμα της ασφάλειας. Στα σχέδια της κυβέρνησης ήταν και η λήψη αποτυπωμάτων από τους περίπου 60.000 Ρομά και τα παιδιά τους που δεν έχουν την ιταλική ιθαγένεια. Τότε ολόκληροι καταυλισμοί είχαν πυρποληθεί και σε δύο περιπτώσεις είχαν καεί ζωντανά δύο άτομα. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο ιταλός υπουργός Εσωτερικών Ρομπέρτο Μαρόνι δήλωσε ότι η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι προτίθεται και πάλι να απελάσει από το ιταλικό έδαφος πολίτες άλλων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που παρανομούν, υπεραμυνόμενος του δικαιώματος της χώρας τους να απελαύνει πολίτες της Ε.Ε. που «δεν έχουν ένα ελάχιστο επίπεδο εισοδήματος, κατάλληλη στέγη και αποτελούν βάρος για το σύστημα της κοινωνικής πρόνοιας της χώρας που τους φιλοξενεί». Παρά λοιπόν την έντονη αποδοκιμασία που γνώρισε η Γαλλία για την πολιτική της κατά των Ρομά αυτό το καλοκαίρι, φαίνεται πως ανάλογες διώξεις αποτελούν πολιτική πολλών κρατών. Πχ και η Δανία και η Σουηδία έχουν απελάσει πρόσφατα Ρομά, ενώ και η Γερμανία τους έδωσε αμοιβή προκειμένου να γυρίσουν στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.

Στην Ουγγαρία, τα δύο τελευταία χρόνια, τουλάχιστον έξι Ρομά δολοφονήθηκαν, δεκάδες τραυματίστηκαν και πάνω από 15 οικισμοί τους καταστράφηκαν, ύστερα από επιθέσεις ομάδων με μόμβες μολότοφ και όπλα. Στη Ρωσία, όπου δρα το μεγαλύτερο ρεύμα ακροδεξιών σκίνχεντ στην Ευρώπη, μασκοφόροι εκτέλεσαν το 2007 τον πατέρα και τους δύο γιους μιας οικογένειας Ρομά στην Ινγκουσετία, ενώ δύο χρόνια νωρίτερα είχαν κάψει ζωντανούς μια μάνα και το 7χρονο παιδί της. Στη Σερβία, αστυνομικές δυνάμεις διέλυσαν έναν καταυλισμό Ρομά στο Νέο Βελιγράφι, εκτοπίζοντας βίαια τους ενοίκους. Το 2009, οργανωμένες συμμορίες έδιωξαν πάνω από 100 Ρομά από τα σπίτια τους. Ο κατάλογος μπορεί να συνεχιστεί επί μακρόν.

«Βρισκόμαστε εξαιτίας των κερδοσκόπων και των τραπεζιτών σε μια κατάσταση κρίσης χρηματικής, οικονομικής, κοινωνικής πολιτικής, ηθικής, στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Σ’ αυτές τις καταστάσεις κρίσης, οι άνθρωποι, οι κυβερνήσεις, έχουν την τάση να κάνουν 2 πράγματα: να αναδιπλώνονται στους εαυτούς τους απ’ τη μία και να χρεώνουν όλες τις δυσκολίες στους άλλους. Το σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών είναι δυστυχώς σ’ αυτή την αναδίπλωση και στοχοποιούν για τις δυσκολίες το συγκεκριμένο ξένο, τον φτωχό ξένο, τον διαφορετικό ξένο. Σ’ αυτή την ενοχλητική ιδεολογία προφανώς ο Ρομά είναι ο τέλειος αποδιοπομπαίος τράγος!», σημειώνει ο Λορέν Ελ-Γκόζι, πρόεδρος της ομοσπονδίας των ενώσεων στο πλευρό των Ρομά στη  Γαλλία. 

Ευρωπαϊκοί θεσμοί όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πολλαπλασιάζουν τις αναφορές και τις συστάσεις τους για να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής και η πρόσβαση σε θεμελιώδη δικαιώματα για τους Ρομά. Μάλιστα, 8 κράτη μέλη της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης θέσπισαν το 2005-15 ως «Δεκαετία ένταξης των Ρομά». Από την δική τους πλευρά επίσης, οι Ρομά οργανώνονται για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους, με δίκτυα και κέντρα πληροφόρησης προκειμένου να γνωστοποιήσουν τις διεκδικήσεις τους. Η Διεθνής Ένωση των Ρομά και άλλες ενώσεις συγκρότησαν το 2005 ένα Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τους Ρομά και τους «ανθρώπους του ταξιδιού», το οποίο αναδεικνύεται σε επίσημο συνομιλητή των θεσμών. Πολλές ΜΚΟ και ενώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αγωνίζονται ενάντια στο ρατσισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό του οποίου οι Ρομά είναι θύματα. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει ακόμα διαπιστωθεί κάποια συγκεκριμένη αλλαγή στην καθημερινή ζωή των Ρομά.

Σύμφωνα με έρευνα της οργάνωσης Romeurope, η θνησιμότητα σε παιδιά ηλικίας Ρομά έως ενός έτους, είναι 6-8 φορές πιο υψηλή, ενώ το προσδόκιμο ζωής των Ρομά είναι μικρότερο κατά 10 χρόνια απ' ότι στο γενικό πληθυσμό.

Στην Ελλάδα, όπου υπολογίζεται ότι διαμένουν περίπου 220.000 Ρομά, σημειώνονται αντίστοιχες περιπτώσεις κοινωνικού αποκλεισμού, αποκλεισμού από την εκπαίδευση και στέρησης του δικαιώματος κατοικίας στους Ρομά. Τον Ιούνιο του 2008, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα για διάκριση εις βάρος των Ρομά του καταυλισμού Ψάρι στον Ασπρόπυργο, λόγω καταπάτησης του δικαιώματός τους στην εκπαίδευση. Το σχολείο της περιοχής δεν είχε κάνει δεκτή την εγγραφή των παιδιών με Ρομά καταγωγή, τα οποία παρακολουθούσαν τα μαθήματα, σε ξεχωριστές τάξεις εκτός του συγκροτήματος. Τον Οκτώβριο του 2010 η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δικαίωσε τον Αντώνη Γεωργόπουλο και την οικογένειά του, οι οποίοι τον Αύγουστο του 2006 δέχθηκαν από τις δημοτικές αρχές της Πάτρας αλλεπάλληλες και παράνομες εξώσεις από την καλύβα που ζούσαν για χρόνια, στον καταυλισμό Ριγανόκαμπο. Με την είσοδο του 2011, συμβαίνει ένα ακόμα «μεμονωμένο περιστατικό» κατά των Ρομά. Στις 5 Ιανουαρίου, μοτοσικλετιστής της Ομάδας «ΔΙΑΣ» παρέσυρε και τραυμάτισε θανάσιμα, 6χρονο κοριτσάκι Ρομά καταγωγής στο Μενίδι.