ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

Ενριέτ Ασσέο - Ιστορικός

Η Ενριέτ Ασσέο είναι ιστορικός, η μοναδική με ειδίκευση στην ιστορία των Τσιγγάνων στη Γαλλία. Διδάσκει στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales και διαλύει πολλά από τα στερεότυπα που ακολουθούν τους Ρομά στη μακραίωνη ιστορία τους...

-Μπορείτε να μας εξηγήσετε ποιά είναι η καταγωγή των Ρομά;
Το ζήτημα της προέλευσης είναι ενα λανθασμένο πρόβλημα, το οποίο δεν τίθεται για κανέναν ευρωπαϊκό λαό και άρα προκαλεί έκπληξη το οτι ανακύπτει και πάλι το ερώτημα της εθνογένεσης. Δεν έχει κανένα νόημα. Οι τσιγγάνοι είναι στην Ευρώπη από το τέλος του Μεσαίωνα, δηλαδή πολύ πριν από άλλες ομάδες που δημιούργησαν το ανακάτεμα των ευρωπαϊκών πληθυσμών. Η προέλευση των «ιστορικών» τσιγγάνων που εισέρχονται στη δυτική ευρώπη από το 1415 – 1417, είναι βυζαντινή. Ανήκουν στο ελληνικό βασίλειο, διάδοχο της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Σε ιστορικό πλαίσιο, οι έλληνες τσιγγάνοι είναι οι πραγματικοί αυτόχθονες διότι αυτοί δεν μετακινήθηκαν ποτέ, από τη βυζαντινή αυτοκρατορία στην οποία ήταν ήδη από τον 11ο και 12ο αιώνα.
 
- Πώς εξηγείτε το γεγονός οτι βρίσκουμε Ρομά σε όλα τα κράτη της Ευρώπης;
Υπήρξαν 3 φάσεις ριζώματος, με αφετηρία μια κοινή βάση, τη βαλκανο-βυζαντινή, που εξηγούν αυτήν την διάσπαρτη παρουσία. Ο πρώτος τύπος ριζώματος αφορά την Ιταλία και την Ισπανία· είναι μεταναστεύσεις ίδιου τύπου με τις ελληνικές και αλβανικές, που επαναπληθύνουν τη Νότια Ιταλία και την Ισπανία μετά τη μεγάλη πανώλη του Μεσαίωνα. Πρόκειται για πληθυσμό που είναι κατά κύριο λόγο αστικός, και μόνιμα εγακτεστημένος από την αρχή, από το τέλος του Μεσαίωνα και από τη μοντέρνα εποχή. Συνιστούν αυτούς που ονομάζουμε σήμερα Tzingaries Italiens και τους Ritanos ή Gitanos Espagnoles. Έχουμε επίσης έναν δεύτερο τύπο μετανάστευσης, που αντιστοιχεί στη Γερμανική χώρα, τη Γαλλία, την Αγγλία, τις Κάτω-Χώρες, αλλά και τα βόρεια κράτη και την Αυστρία. Εδώ έχουμε να κάνουμε με την ιστορική εγκαθίδρυση του συνόλου του κόσμου που ονομάζουμε Cinto – Cinty, έναν άλλο κόσμο από τον προηγούμενο.  Αυτός είναι κατά βάση μετακινούμενος εξαρχής, είναι μια κυκλοφορία που εγκαθίσταται σε έναν αιώνα, ανάμεσα στο 1500 και το 1680 περίπου. Οι τσιγγάνοι της εποχής είναι στρατιωτικοί σύντροφοι, «επιχειρήσεις πολέμου» στην υπηρεσία των πριγκίπων και των ευγενών. Αυτό λοιπόν αποτελεί ένα δεύτερο σύνολο, πολύ διαφορετικό από το πρώτο. Υπάρχει και ένα τρίτο σύνολο, τελείως διαφορετικό απο τα προηγούμενα δύο, που καλύπτει αυτούς που συνήθως σήμερα ονομάζουμε Ρομ με την έννοια της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και που περιλαμβάνει δυο υποσύνολα· την Αψβούργεια και τη Ρωσική αυτοκρατορία αφενός και αφετέρου τα βαλκανικά κράτη που είναι υπο οθωμανικό ζυγό μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα.  Εδώ πρόκειται για έναν άλλον κόσμο, ο οποίος κυριαρχείται από ένα δεσποτικό σύστημα, ο Άρχοντας εξουσιάζει τον λαό του, έχει από τη μια τους χωρικούς που τον υπηρετούν και από την άλλη, την αυλή του, τους τσιγγάνους.

-Τελικά μιλάμε για έναν μόνο λαό;
Υπάρχει κοινή κουλτούρα σε σχέση με την αντίληψη του κόσμου, με τη μετάδοση της γλώσσας και επίσης στο ανθρωπολογικό σύστημα, αλλά δεν υπάρχει ένας μοναδικός λαός. Οπωσδήποτε όχι, θα ήταν μια οπτική τελείως οργανωτική των πραγμάτων που δεν θα μπορούσε να υπάρξει στην Ευρώπη. Διότι οι μετακινήσεις των πληθυσμών, οι πόλεμοι, οι επιδημίες, η θνησιμότητα επέφεραν αναπόφευκτα μια επαφή.

-Έχουμε μια εικόνα των τσιγγάνων ως νομάδων, είναι αληθινή;
Καταρχήν η πραγματικότητα. Δεν υπάρχουν τσιγγάνοι νομάδες. Οι μόνοι τσιγγάνοι νομάδες που θα μπορούσαμε ακόμα να συναντήσουμε πριν τον πόλεμο, αντιπροσώπευαν 2% του ευρωπαϊκού τσιγγάνικου πληθυσμού. Και καθώς όλοι εκδιώχθηκαν από τους ναζί, ή από τους κομμουνιστές ή από τη «σιδηρά φρουρά» της Ρουμανίας για παράδειγμα, όσους απαγόρευσαν το νομαδισμό, είναι μια πραγματική λαογραφική επιβίωση το να βλέπεις τσιγγάνους νομάδες στους δρόμους. Αυτό δεν υφίσταται.

-Οι Ρομά είναι ένας λαός που έχει υποστεί τεράστιους διωγμούς…
Ο συλλογισμός αποκλειστικά του διωγμού, είναι ένας συλλογισμός που δεν έχει κανένα νόημα. Κανένας λαός δεν θα είχε επιβιώσει των διώξεων που πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη, η Ιερά Εξέταση, ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, το Ολοκαύτωμα του Β’ παγκοσμίου πολέμου, τα κομμουνιστικά καθεστώτα, ο σύγχρονος καπιταλισμός κ.ο.κ. Κανένας λαός! Πρέπει λοιπόν οι τσιγγάνοι να είχαν την δυνατότητα να ριζώσουν και να συσταθούν που τους επέτρεψε να εισχωρήσουν στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Υπάρχει λοιπόν μια ένδοξη ιστορία που φτάνει περίπου μέχρι τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Και πραγματικά η ιστορία αρχίζει να υποχωρεί στις αρχές του 20ου αιώνα. Η ιστορία του 20ου αιώνα μετατρέπεται πρακτικά σε μια ιστορία συστηματικών διώξεων και παρεμβολών. Στις διώξεις του 20ου αιώνα, πολύ σκληρές ήταν οι διώξεις των ναζί, χτύπησαν την καρδιά της τσιγγάνικης οικογένειας, οι ναζί θέλησαν συστηματικά να τους ξερριζώσουν, είναι μια φυλετική δίωξη με σκοπό εξόντωσης, είναι μια γενοκτονία στο σύνολο των τσιγγάνων που άνηκε στον γερμανικό πολιτιστικό ιστό, όλος αυτός ο πολιτισμός των Cinte εξαφανίστηκε. Πρόκειται για μια καταστροφή μεγαλύτερη απο εκείνη των εβραίων της Γερμανίας.

- Πώς οι τσιγγάνικοι πληθυσμοί μπόρεσαν να διατηρήσουν τη γλώσσα τους, την παράδοσή τους, τα έθιμά τους μέσα από μια ιστορία διώξεων;

Οφείλεται στη δύναμη της οικογενειακής μεταδοτικότητας. Κάθε φορά αυτές οι ομάδες εντάσσονται σε έναν τοπικό ιστό με το οποίο υφαίνουν ιδιαίτερους δεσμούς κρατώντας παράλληλα τις ενδοοικογενειακές σχέσεις μεταξύ τους. Αυτός ο διπλός μηχανισμός τέλειας ενσωμάτωσης εξηγεί πώς μπόρεσαν να διαιωνίσουν τον πολιτισμό τους.