ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

Νικολάε Φουρτούνα - Κοινωνιολόγος

Ο Νικολάει Φουρτούνα είναι κοινωνιολόγος, που τα τελευταία χρόνια έχει αφιερωθεί στην έρευνα του λεγόμενου Άγνωστου Ολοκαυτώματος που υπέστησαν οι Ρομά, όταν ο Αντονέσκου τους εξόρισε στην Υπερδνειστερία. 11.000 άνθρωποι υπολογίζεται ότι έχασαν τη ζωή τους εκεί. Ο Νικολάε Φουρτούνα μοιράζεται μαζί μας τις πολύτιμες μαρτυρίες επιζώντων που έχει συλλέξει...

-Ο εκτοπισμός των Ρομά στην Υπερδνειστερία έχει χαρακτηριστεί ως το Άγνωστο Ολοκαύτωμα. Γιατί δεν γνωρίζουμε γι’ αυτό;
Οι Ρομά που επιβίωσαν από τη μια δεν ήθελαν να μεταδώσουν παραπέρα αυτά που συνέβησαν εκεί, γιατί στην κουλτούρα των Ρομά δεν επιτρέπετε να μιλήσεις για το θάνατο, στην κουλτούρα των Ρομά είναι ντροπή να πεις ότι δεν είχες να φας, ότι δεν είχες να ντυθείς, είναι πράγματα τα οποία θεωρούνται ταμπού. Επίσης, πρέπει να έχουμε υπόψη μας το κομμουνιστικό καθεστώς της Ρουμανίας, που όπως καλά ξέρετε σε μια κομμουνιστική κοινωνία όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, ανεξάρτητα από κοινωνική κατηγορία, εθνικότητα, ιστορικό πεπερασμένο κλπ Έξάλλου όταν παλεύεις να κερδίσεις την επιβίωση σου μέρα με τη μέρα, αυτό χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον πληθυσμό των Ρομά στη Ρουμανία δεν ενδιαφέρεσαι το ίδιο να ρωτήσεις τον παππού σου πως ήταν η ζωή του, πώς έζησε. Τέλος, με την κοινή λογική μπορούμε να καταλάβουμε ότι αυτοί που ασχολήθηκαν πχ κυρίως με το εβραϊκό ολοκαύτωμα ήταν εβραίοι, όντας χαρακτηρισμένοι και ως μια πολύ δυνατή διανοητική ελίτ. Εμείς δεν είχαμε μια ελίτ που να μελετά την απέλαση στην Υπερδνειστερία, το ολοκαύτωμα των Ρομά στη δύση και τότε αφού δεν είχαμε μια ελίτ είναι αυτονόητο ότι δεν υπήρχαν και εργασίες.

-Τι συνέβη τότε τελικά;
Το 1942 την περίοδο της κυβέρνησης Αντονέσκου  δόθηκε ένα διάταγμα, οι Ρομά νομάδες αλλά και όσοι Ρομά δεν μπορούσαν να δικαιολογήσουν την ύπαρξη  τους, έπρεπε να μεταφερθούν στην Υπερδνειστερία. Αυτό το γεγονός ακολούθησε την μεταφορά των εβραίων στην Υπερδνειστερία το 1941. Βλέποντας τους εβραίους, υπήρχε από την αρχή μια αρνητική ατμόσφαιρα. Για την απέλαση των Ρομά στην Υπερδνειστερία, λοιπόν χρησιμοποιείται μια φράση, «κοινωνική εκκαθάριση». Αυτό δηλαδή που κάνουν και οι μπόγιες όταν πιάνουν τα σκυλιά στο δρόμο και τα πηγαίνουν κάπου να τα σκοτώσουν, με αυτόν τον τρόπο απελάθηκαν 25.000 Ρομά συμφώνα με τα επίσημα στοιχεία, άλλες πηγές μιλανε για 36.000.

-Πώς έγινε η μεταφορά τους εκεί;
Οι νομάδες Ρομά έφτασαν στην Υπερδνειστερία με τα κάρα τους, ενώ οι υπόλοιποι πήγαν με τα τρένα. Οργανωθήκαν οχτώ τρένα, από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ρουμανίας. Ένα μέρος από αυτούς πέθαναν σε αυτά τα τρένα επειδή οι συνθήκες δεν ήταν ανθρώπινες, τους πήγαν με τρένα για βοοειδή. και ήταν πολύ στριμωγμένοι, ο δρόμος όντας πολύ μακρύς, πολύ από αυτούς, οι πιο αδύναμοι, οι γεροί πέθαιναν ήδη από το δρόμο. Φτάνοντας στην Υπερδνειστερία, «φιλοξενηθήκαν» στο Γκιλιμερ, τι σημαίνει αυτό; Οι ρουμανικές αρχές έφτιαξαν από πριν καλύβες, περίπου 700 πάνω-κάτω, πάρα πολύ λίγες για ένα τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Άλλοι Ρομά φιλοξενηθήκαν στα σπίτια των κάτοικων της Υπερδνειστερίας, ο πληθυσμός της Υπερδνειστερίας εκκενώθηκε από το μισό του χωριού και μεταφέρθηκε μαζί με το υπόλοιπο μισό. Τα σπίτια που έμεναν άδεια δόθηκαν για κατοικία των Ρομά. Αλλά οι Ρομά έμεναν σε αυτά τα σπίτια 4 με 5 οικογένειες. Δηλαδή σε ένα σπίτι με 2-3 δωμάτια ήταν περίπου 30 άτομα. Δεν είχαν ξύλα για φωτιά, από μαρτυρίες έμαθα ξεκάθαρα ότι έβγαζαν τα ξύλα από τα παράθυρα για να τα βάλουν στη φωτιά. και πολλοί πέθαιναν από το κρύο στο τέλος. Η αντιμετώπιση των Ρομά στην Υπερδνειστερία, όπως και των εβραίων, είναι πολύ διαφορετική από ότι η αντιμετώπιση των Ρομά, των εβραίων, των ιεχωβάδων, των ομοφυλόφιλων στα ναζιστικά στρατόπεδα.. Εκεί που μιλάμε για ένα πολύ οργανωμένο σύστημα μαζικής εξόντωσης, θάλαμοι αεριών, εκτελέσεις, στην Υπερδνειστερία μιλάμε για μια άλλη μέθοδο του να σκοτώνεις. Είναι η μέθοδος του να σκοτώνεις αργά, οι άνθρωποι πέθαναν από το κρύο, την πείνα, τα βασανιστήρια, πάρα πολύ πέθαναν από τύφο, ιδίως παιδιά. Η αρρώστια προκλήθηκε από τη βρωμιά, γιατί μερικοί μάζευαν από τα περιττώματα των άλλων υπολείμματα με τα οποία τρέφονταν. Η επιδημία τύφου σκότωσε περίπου 7.000 άτομα. Ένας επιζών, ο Στοϊκα Ιον, μας λέει ότι οι αρχές δεν μπορούσαν πλέον να οργανώσουν τι θα κάνουν με τον τόσο μεγάλο αριθμό πτωμάτων και τότε ξεκίνησαν να κάνουν μια πολύ μεγάλη τρύπα στην οποία τα έβαλαν μέσα και τους έβαλαν φωτιά. Και περιγράφει ότι έριξαν βενζίνη πάνω τους, αλλά δεν καίγονταν. «Πώς να κάψει τόσο πολύ κρέας;». Τότε τα κάλυψαν με ασβέστη. Πρόκειται για ένα μαζικό τάφο εδώ, αλλά φαίνεται ότι η άνθρωποι πέθαναν κάτω από άλλες μορφές στην Υπερδνειστερία.

-Ποια ήταν η δικαιολόγηση από το καθεστώς Αντονέσκου για την απέλαση των Ρομά;
Είναι συσχετισμένη με τον τρόπο ζωής τους. Οι νομάδες Ρομά θεωρούνταν φορείς ορισμένων ασθενειών, και επομένως απειλή για τη μετάδοση αυτών των ασθενειών από μέρος σε μέρος, γιατί ταξίδευαν, από χωριό σε χωριό, από πόλη σε πόλη. Σε ότι αφορά τους άλλους Ρομά, ήταν κατά ένα τρόπο ένα κοινωνικό διάταγμα, γιατί απελάθηκαν αυτοί οι Ρομά που δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την ύπαρξη τους, αυτοί που είχαν μητρώο.

-Ποιες είναι οι επιπτώσεις σήμερα στους Ρομά;

Στην πτυχιακή μου εργασία, πήρα συνέντευξη από νέους Ρομά από 22-32 ετών σχετικά με αυτό το θέμα. Δεν ήξεραν πολλά πράγματα, δεν ήξεραν πόσοι Ρομά απελάθηκαν, δεν ήξερα πού, δεν ήξεραν πως έζησαν εκεί, παρολαυτα ήξεραν ένα συγκεκριμένο πράγμα. Την ιστορία των βαρκών από χαρτόνι. Κατάλαβα ότι αυτός ο μύθος των βαρκών από χαρτόνι είναι μια κοινωνική αποτύπωση του γεγονότος. Σαν οι Ρομά να είχαν μπαρκάρει, σε μερικές βάρκες από χαρτόνι και αφέθηκαν στα νερά του Μπουγκ. Το χαρτόνι βρέχονταν και οι Ρομά πνίγονταν. Στην αρχή προσπάθησα να βρω εξηγήσεις για αυτή την κοινωνική αποτύπωση, και τότε συγκρίνοντας αυτόν τον τρόπο εξόντωσης με τους θαλάμους αερίων, με τις θανατηφόρες ενέσεις, με τις εκτελέσεις, με οποιαδήποτε άλλη μορφή εξόντωσης, οι βάρκες από χαρτόνι εμπεριέχουν  με κάποιο τρόπο τη διασκέδαση, ότι πεθαίνεις σαν χαζός, κάπου εκεί είναι η ιδέα. Με την έννοια ότι λαμβάνεις μέρος σε ένα θάνατο παρωδία.