ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Αλφόνσο Μπάουερ Παΐς – 98 ετών, Επίτιμος Διδάκτωρ της Οικονομικής Σχολής του Δημόσιου Πανεπιστημίου Σαν Κάρλος

Επαναστάτης, 3 φορές υπουργός της κυβέρνησης Αρέβαλο. Ήταν τότε που ξεκίνησαν τα «10 χρόνια της Άνοιξης» για τη Γουατεμάλα, μια κοσμογονία υπέρ των φτωχών. Τελείωσαν με ένα πραξικόπημα των Η.Π.Α. Ο Μπάουερ έζησε για ένα διάστημα στη παρανομία και στη συνέχεια διέφυγε στη Χιλή, όπου υπηρέτησε στη Λαϊκή Ενότητα του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Ακολούθησε η συμμετοχή του στην Κουβανική Επανάσταση και στην Επανάσταση των Σαντινίστας…

- Μπορείτε να μας μιλήσετε για την ιστορία κατοχής γης στη Γουατεμάλα;
Πριν την κατάκτηση από τους Ισπανούς το 1524, στη Γουατεμάλα δεν υπήρχε ιδιωτική ιδιοκτησία, αλλά κοινοτική ιδιοκτησία των ιθαγενικών εδαφών. Όταν ήρθαν, λοιπόν, οι Ισπανοί, διέπραξαν μια γενοκτονία και πήραν δική τους τη γη. Το 16ο Αιώνα εγκαθίδρυσαν τη φεουδαρχική ιδιοκτησία της γης. Πήραν τα καλύτερα εδάφη της χώρας και στο λαό της Γουατεμάλα άφησαν εδάφη σε δυσπρόσιτα μέρη, άγονη γη και μικρά χωράφια. Και αυτό ισχύει μέχρι σήμερα! Εκτός από την περίοδο 1944-1954. Λοιπόν, μετά την ανεξαρτησία το 1821, οι απόγονοι των Ισπανών διατήρησαν το καθεστώς εξουσίας, ένα συντηρητικό καθεστώς που εγκαθίδρυσε και πάλι την ένωση Κράτους και Εκκλησίας, που υπήρχε από την εποχή των αποικιών. Μέχρι που γύρω στα 1870, μια ομάδα πολιτικών με πνεύμα φιλελεύθερο δημιούργησαν μια μεταρρύθμιση, που διέκοψε τη συνεχιζόμενη ένωση της Εκκλησίας και του Κράτους. Εγκαθιδρύθηκε επίσης η Εκπαίδευση, κάτι πολύ θετικό. Επίσης, η χώρα ήταν πολύ πίσω στον τομέα της τεχνολογίας και σε άλλους τομείς, και προόδευσε. Δηλαδή, δημιούργησαν το σιδηρόδρομο, τον τηλέγραφο, το τηλέφωνο, τράπεζες, λιμάνια κλπ. Αυτό ήταν ένα θετικό έργο του Φιλελευθερισμού. Όμως ακόμη και τότε συνέχιζαν να υποστηρίζουν τα μεγάλα τσιφλίκια. Ενώ λοιπόν οι φιλελεύθεροι αφαίρεσαν από την Εκκλησία όλη την περιουσία της συμπεριλαμβανομένων και των μεγάλων τσιφλικιών της, δεν την έδωσαν στους ιθαγενείς, που αυτοί είναι οι πραγματικοί ιδιοκτήτες της, αφού ζούσαν εδώ 3 με 4 χιλιάδες χρόνια πριν έρθουν οι Ισπανοί. Τότε οι ιθαγενείς έχασαν σχεδόν τα πάντα. Μ' αυτόν τον τρόπο καθιερώθηκαν τα τεράστια τσιφλίκια.

-Αναφερθήκατε στην περίοδο 1944-54, τι συνέβη τότε;
Η Επανάσταση της 20ης Οκτωβρίου ήταν αυτή που συνέταξε το Σύνταγμα του 1945, στο οποίο εγκαθιδρύεται ότι τα μεγάλα τσιφλίκια είναι απαγορευμένα και το Κράτος υποχρεούται να τα εξαφανίσει. Επίσης, η Οκτωβριανή Επανάσταση εγκαθίδρυσε ότι εξασφαλίζεται μεν η ιδιωτική ιδιοκτησία, αλλά μόνο αν εξυπηρετεί το κοινό όφελος. Αν δεν τηρούσε αυτόν το κοινωνικό σκοπό, θα απαλλοτριωνόταν, χωρίς κανένα κώλυμα και θα δίδονταν μόνο μία αποζημίωση. Έτσι εγκαθιδρύθηκε το καθεστώς της «Υποχρεωτικής Διευθέτησης», σύμφωνα με το οποίο οι αγρότες, το 80%-90% των οποίων ήταν ιθαγενείς, μπορούν να παρουσιαστούν με το Δήμαρχο και να καταγγείλουν ότι ο τσιφλικάς είχε περισσευούμενη γη που δεν καλλιεργούσε. Του έστελνε τότε μια επιστολή ο Δήμαρχος και του έδινε προθεσμία 2 εβδομάδων για να παραδώσει τη γη στους αγρότες. Επίσης, υπήρχε από εκείνον τον καιρό η απαίτηση για το συμβόλαιο «παραχώρησης αγροτεμαχίου», σύμφωνα με το οποίο ο μεγαλοτσιφλικάς έπρεπε να παραχωρήσει ένα χωραφάκι στον κολήγο, για να μπορέσει να σπείρει την τροφή του, και αυτός θα έπαιρνε τη μισή ή λιγότερο από τη μισή σοδειά. Με την «Υποχρεωτική Διευθέτηση» ορίστηκε το 10%, ως το ανώτατο όριο χρημάτων ή προϊόντων που θα έπρεπε να πληρώσει ένας αγρότης στον τσιφλικά, για τη χρήση της γης. Επίσης υπήρχαν κι άλλες σειρές κανονισμών που απαγόρευαν την κατοχή και την απορρόφηση του πλούτου από μία και μόνο δραστηριότητα. Ήταν απολύτως απαγορευμένα τα μονοπώλια και τα ολιγοπώλια.

 

-Μπορείτε να μας μιλήσετε για την περίπτωση της αμερικανικής United Fruit Company?
Η Επανάσταση συγκρούστηκε με την United Fruit Company, η οποία είχε κάνει δικά της τα εδάφη της χώρας. Πραγματικά από την επαρχία του Προγρέσο μέχρι τις ακτές τις Καραϊβικής θάλασσας, τα εδάφη ήταν ιδιοκτησία της United Fruit Company, όπως και εδάφη στον Ειρηνικό Ωκεανό. Και έκανε μπανανοφυτείες μέσω μιας θυγατρικής της, την Αγροτική Εταιρία της Γουατεμάλα, κατά τρόπο που η Γουατεμάλα ήταν ανάμεσα στις άλλες δημοκρατίες της Κ. Αμερικής, η «Δημοκρατία της Μπανάνας». Η United Fruit Company ήταν αυτή που έβαζε και έβγαζε τους Προέδρους. Η Επανάσταση του Οκτώβρη, με τον Πρόεδρο Άρμπενς, πραγματοποίησε την Αγροτική Μεταρρύθμιση. Εγκαθίδρυσε και μια τράπεζα για να χρηματοδοτήσει τα δάνεια γι' αυτούς που θα ζητούσαν τη γη. Κι ενώ η τράπεζα λειτουργούσε μόλις 8 μήνες, χωρίς καμιά χασούρα, οι ΗΠΑ δια μέσου της CIA, πραγματοποίησαν την εισβολή το 1954. 

- Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης πώς αισθανόταν ο κόσμος;
Ήταν όλοι εντελώς μαζί με το κράτος! Γι' αυτό και η Γουατεμάλα άλλαξε οριστικά! Κατάφερε ειρηνικά και χωρίς αντίθετες θέσεις να εγκαθιδρύσει ένα σοσιαλοδημοκρατικό καθεστώς. Με ένα Σύνταγμα το οποίο απαγόρευε τις διακρίσεις και τα μονοπώλια. Απολύτως και ποτέ δεν είχαμε πιστέψει στην Ελεύθερη Αγορά. Γιατί αυτό είναι ψευδές! Διεθνώς κυριαρχούν πάντα οι μεγάλες δυνάμεις! Και τοπικά οι εθνικές ολιγαρχίες. H πολιτική λοιπόν ήταν προστατευτική, το καθεστώς όχι μόνο διοικούσε τις εισαγωγές, αλλά και τις απαγόρευε. Έτσι, η εσωτερική Αγορά ήταν για τον λαό της Γουατεμάλα. Επιτρέπονταν, επίσης, οι ξένες επενδύσεις, αλλά μόνο για προϊόντα τα οποία δεν παρήγαγαν οι βιομηχανίες της Γουατεμάλα. Ο λαός ήταν ευχαριστημένος! Επίσης, για πρώτη φορά στη Γουατεμάλα απαγορεύτηκε η καταναγκαστική εργασία, κάτι που είχε αρχίσει από τον καιρό ακόμη της Ισπανικής κατάκτησης,  όπου άρπαζαν τους ιθαγενείς για εργασία χωρίς κανένα όρο. Καταργήθηκε και ένα παλιό σύστημα χρεών κατά το οποίο πχ ένας 18χρονος ιθαγενής που απαιτούσε τον μισθό του, του έλεγε ο ιδιοκτήτης του αγροκτήματος: «Δε μπορώ να σε πληρώσω γιατί ακόμη μου χρωστά ο πατέρας σου το χρέος που βρήκε από τον παππού σου!» Η  Επανάσταση του Οκτώβρη κατήργησε αυτήν την απαγόρευση πληρωμής. 

-Ποια ήταν τα συναισθήματά σας για την καλύτερη περίοδο της ιστορίας αυτής της χώρας;
Για μένα, οικονομικά είχαμε συνειδητοποιήσει ότι η Γουατεμάλα δεν μπορούσε να εγκαθιδρύσει ένα σοσιαλιστικό καθεστώς. Ακολούθησε μια γραμμή σοσιαλοδημοκρατική, προσπαθώντας να μιμηθούμε τις χώρες της βόρειας Ευρώπης. Αυτό από τη μια πλευρά. Επίσης, καταπολεμήθηκαν οι διακρίσεις που υπήρχαν εις βάρος των ιθαγενών. Νομικώς δε φτάσαμε εις βάθος σχετικά μ' αυτό, αλλά στην πρακτική η Αγροτική Μεταρρύθμιση ήταν κυρίως για τις κοινότητες των Ιθαγενών. Αυτό ήταν τρομερά μεγάλης αξίας! Από την άλλη μεριά, δεν αφήσαμε τη Γουατεμάλα να υποταχθεί στις ΗΠΑ. Και η πολιτική των εισαγωγών και εξαγωγών ήταν προς το συμφέρον της χώρας. Όχι όπως τώρα που με τη Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου με τις ΗΠΑ, κατάφεραν να επέμβουν μέχρι και στην Παιδεία και τη Δημόσια Υγεία. Φτάσαμε στο σημείο οι θεμελιώδεις Δημόσιες Υπηρεσίες να είναι όλες ιδιωτικοποιημένες.

-Γιατί οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν την επέμβαση στη χώρα; 
Γιατί επενέβησαν στην Κούβα, και παντού! Δεν επενέβησαν μόνο εδώ! Παντού! Σε όλα τα μέρη έχουν επέμβει οι ΗΠΑ. Η Γουατεμάλα έδινε τότε ένα παράδειγμα στην Κ. Αμερική, το οποίο μπορούσαν να το μιμηθούν απολύτως. Η Γουατεμάλα άλλαζε κι εδώ έφτασαν πρώτα οι Ισπανοί καταδιωκόμενοι από τον Φράνκο, μετά οι Περουβιανοί καταδιωκόμενοι από τους στρατιωτικούς. Η Γουατεμάλα έγινε το άσυλο των πολιτικά διωκόμενων όλου του κόσμου. Έτσι, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να αποτελειώσουν το καθεστώς της Γουατεμάλα, που τους ήταν η μεγάλη ενόχληση στις χώρες της  Κ. Αμερικής. Έτσι κι έγινε.

- Ποιος ήταν ο ρόλος της United Fruit Company στην εισβολή των ΗΠΑ;
Πάντα ήταν στο πλευρό των πιο δεσποτικών καθεστώτων της χώρας, τα οποία πάντα έκαναν ότι αυτοί ήθελαν. Κατά την Επανάσταση στη Γουατεμάλα, ο βασικός μέτοχος της United Fruit Company ήταν ο Διευθυντής του State Department, John Foster Dulles. Και ο αδερφός του ήταν ο Διευθυντής της ΣΙΑ. Όπως επίσης ο Μακ Χόρμπυ, ο Κέβιν Λότζ και μια σειρά άλλων σπουδαιότατων βουλευτών, ήταν μέτοχοι της United Fruit Company. Είναι πολύ απλό!

- Θυμάστε το βομβαρδισμό των ΗΠΑ στην πόλη της Γουατεμάλα;

Ναι! Αλλά ο στόχος τους δεν ήταν να σκοτώσουν κόσμο, ήθελαν να φοβίσουν τον κόσμο. Ήθελαν να δείξουν ότι θα έφταναν πολύ παραπέρα! Αλλά αυτό που κατάφεραν ήταν να προδώσουν οι αρχηγοί του στρατού τον Άρμπενς. Και ο Άρμπενς κάτω από εκείνες τις προϋποθέσεις δεν μπόρεσε πραγματικά να τους πολεμήσει! Παραιτήθηκε, όπως είπε, για να αποφευχθεί η σφαγή. Αλλά η σφαγή όπως και να' ναι έγινε! Και σήμερα η Γουατεμάλα είναι ένα αποτυχημένο κράτος. Αυτό που χρειάζεται τώρα πια είναι μια επανάσταση με πολύ μεγάλο βάθος. Και το λέω συνέχεια, δε σιωπώ πια! Εδώ το παιχνίδι της δημοκρατίας είναι τελείως πλαστό.