ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Χόρχε Σάντος – Γενικός Συντονιστής του Κέντρου Ερευνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Θεωρείται ένας από τους πλέον αξιόπιστους, ανεξάρτητους οικονομικούς αναλυτές. Υποστηρίζει ότι από τη δεκαετία του '50 οι στρατιωτικές κυβερνήσεις της καταστολής και του αυταρχισμού εξυπηρέτησαν και επέβαλαν τις πολιτικές που υπέδειξε το Δ.Ν.Τ. και η Παγκόσμια Τράπεζα. Ως αποτέλεσμα, σήμερα η χώρα μαστίζεται από την ακραία φτώχεια μεγάλου τμήματος του πληθυσμού και τον χρόνιο παιδικό υποσιτισμό.

Στη Γουατεμάλα βλέπουμε εντυπωσιακά οικονομικά στοιχεία, για παράδειγμα για το 2009 η ανάπτυξη ξεπερνά το 4%, αλλά την ίδια στιγμή υπάρχουν παιδιά που πεθαίνουν από την πείνα. Πώς εξηγείται αυτό;
Πιστεύω ότι η χώρα αυτή μαστίζεται από πολλές αντιφάσεις. Στον οικονομικό τομέα μετά την υπογραφή της Συμφωνίας Ειρήνης και κυρίως μετά το 2001, η χώρα αναπτύχθηκε με έναν καλό ρυθμό, καταφέρνοντας να ξεπεράσει το 6% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) σε ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. Η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι απέναντι σ’ αυτήν την παραγωγή εσόδων και πλούτου, δεν υπάρχει ένας μηχανισμός που να αναδιανέμει ευρύτερα αυτόν το πλούτο και αυτά τα έσοδα. Είμαστε η χώρατης Λατινικής Αμερικής με τις μεγαλύτερες ανισότητες σχετικά με τα έσοδα και τους μισθούς. Είμαστε η χώρα της Κεντρικής Αμερικής με τον υψηλότερο δείκτη χρόνιου υποσιτισμού. Έχουμε περισσότερο από το μισό πληθυσμό μας που ζει σε συνθήκες φτώχειας, δηλαδή που ζει με λιγότερο από 2 δολάρια τη μέρα. Κι από αυτούς το 15,2% ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Σχεδόν από τα 14 εκατ. κατοίκους περισσότεροι από 7 εκατ. ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Μιλούμε γι αυτές τις μεγάλες αντιφάσεις που παρά την μεγάλη παραγωγή εσόδων και πλούτου, παρόλο που η χώρα είναι παραγωγός τροφίμων. Με αποτέλεσμα αυτή η κατάσταση να μας τοποθετεί στις 5 χώρες με τις μεγαλύτερες ανισότητες στον πλανήτη.

Ποιος είναι ο ρόλος του Δ.Ν.Τ.  σ’ αυτήν την κατάσταση;
Το ΔΝΤ έπαιξε το ρόλο του επιθεωρητή στην εφαρμογή αυτών των πολιτικών. Έκανε συστάσεις για περικοπές στις δημόσιες κοινωνικές δαπάνες και ο ρόλος του ήταν σημαντικός στις περικοπές τους. Είδαμε χρόνο με το χρόνο μια σημαντική μείωση στις δημόσιες δαπάνες που προορίζονται για την Παιδεία, την Υγεία και τη Στέγη. Έχουμε δει επίσης κυρίως την περασμένη δεκαετία πως προώθησαν την απώλεια της δυνατότητας του κράτους της Γουατεμάλας να μαζέψει επαρκή φορολογικά έσοδα, δια μέσου θα έλεγα εγώ των κινήτρων που έδωσαν στα μεγάλα κεφάλαια. Θα έλεγα ότι συνεχίζει να παίζει αυτόν τον ρόλο του Μεγάλου Αδερφού ή του Πατριού σε σχέση με την επιτήρηση της καλής συμπεριφοράς, με την τακτική του καρότου και του μαστιγίου.

Πιστεύετε ότι μόνο το Δ.Ν.Τ. φταίει γι’ αυτήν την κατάσταση που υπάρχει ή υπάρχουν κι άλλοι υπεύθυνοι;
Πιστεύω ότι εδώ είναι πολλές οι ευθύνες που μοιράζονται σε διάφορους τομείς. Στην περίπτωση της Λατινικής Αμερικής ο ρόλος του ΔΝΤ όπως επίσης και της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι πολύ δυνατός. Διά μέσου βέβαια κι άλλων οργάνων τους, όπως η Παναμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, ενεργούν προς την εφαρμογή των πολιτικών αυστηρής λιτότητας. Όπως, η απορρύθμιση των κρατικών θεσμών, οι ιδιωτικοποιήσεις θεμελιωδών υπηρεσιών και άμεσες ιδιωτικοποιήσεις υπηρεσιών που εγγυούνται συγκεκριμένα δικαιώματα. Από τη δεκαετία του ’50 οι στρατιωτικές κυβερνήσεις της καταστολής και του αυταρχισμού εξυπηρέτησαν και επέβαλλαν τις πολιτικές που υπέδειξε το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Έπρεπε να τηρήσουν τους όρους που τους υπέδειξαν για να πάρουν τα δάνεια από αυτούς τους δυο οργανισμούς. Μετά, με τις δημοκρατικές κυβερνήσεις τις δεκαετίες του ’80 και ’90, προωθήθηκε εις βάθος, η εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού. Και έγιναν πράξη μια σειρά πολιτικών που μέχρι και σήμερα λειτουργούν στη χώρα.

Για όλα αυτά την ευθύνη την έχουν οι πολιτικοί και το Δ.Ν.Τ.;
Είναι ευθύνη του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το θλιβερό είναι ότι πρώην διευθυντές τους και πρώην μεγαλοστελέχη τους, όταν φεύγουν από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, αναγνωρίζουν ότι η εφαρμογή αυτών των πολιτικών και αυτών των προγραμμάτων, έχουν προκαλέσει πολύ σοβαρά αποτελέσματα στους πληθυσμούς. Έπειτα, τείνουν να αποκαταστήσουν τα πεπραγμένα, αλλά όταν διευθύνουν συνιστούν αυτές τις πολιτικές και πιέζουν τα κράτη να τις εφαρμόσουν. Στη γνωστή και ως Συμφωνία του Σαντιάγο, αυτοί έβλεπαν την αναγκαιότητα εφαρμογής κοινωνικών πολιτικών. Ήταν κοινωνικές πολιτικές που δεν εφαρμόστηκαν ποτέ στις χώρες. Είναι σαν να αρρωσταίνεις ένα άτομο και μετά να προσπαθήσεις να του δώσεις ένα φάρμακο, αλλά χωρίς να το δίνεις με τον ακριβή τρόπο που δόθηκε πρωτύτερα το μικρόβιο ή το βακτήριο που του προκάλεσε την ασθένεια.

Εισάγονται τρόφιμα χωρίς δασμούς που δε φτάνουν όμως στους φτωχούς;
Θα έλεγα ότι η εφαρμογή των πολιτικών της νεοφιλελεύθερης οικονομίας, οδήγησαν στη Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου. Η ισχυρότερη και η πιο ακριβής και επικυρωμένη συμφωνία που υπογράψαμε με τις ΗΠΑ. Και σήμερα έχουμε υπογράψει συμφωνία και με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σ’ αυτήν την περίπτωση υπάρχει μία τάση απορρύθμισης των δασμών των προϊόντων στη χώρα, με χρονοδιάγραμμα 10 ετών. Στην πραγματικότητα σε λίγο κανένα προϊόν και κυρίως οι βασικοί σπόροι δεν θα έχουν κάποιου είδους δασμό. Και φυσικά έχουν πρόσβαση σ’ αυτό το εισαγόμενο αγαθό και, στην περίπτωσή μας, στους βασικούς σπόρους μόνο οι άνθρωποι που έχουν τα επαρκή έσοδα για να τα αγοράσουν. Αλλά το 51% του πληθυσμού είναι φτωχοί και δεν έχουν πρόσβαση σ’ αυτές τις εισαγωγές. Και το 15,2% του πληθυσμού που ζει σε ακραία φτώχεια, δηλ. γύρω στα 2 εκατ. άτομα, εννοείται ότι δεν έχουν πρόσβαση σ’ αυτά τα εισαγόμενα αγαθά. Και στ’ αλήθεια η συνέπεια είναι ο χρόνιος υποσιτισμός, που μετατρέπεται σε υποσιτισμό οξείας κατάστασης. Έτσι ναι, υπάρχει μια σημαντική μείωση στους δασμούς, η οποία έχει προκαλέσει τη χρεοκοπία στη γεωργική παραγωγή των φτωχών και των πολύ φτωχών αγροτών. Αυτό σημαίνει ότι μειώθηκαν τα έσοδά τους γιατί δεν παράγουν πια κανενός είδους προϊόν γιατί θα είναι πλεονάζων σε σχέση με τους εισαγόμενους βασικούς σπόρους. Και μιλάμε ότι δεν έχουν ούτε τα απαραίτητα χρήματα για να αγοράσουν αυτούς που έρχονται μέσω εισαγωγών.

Το κράτος εκδιώκει φτωχούς αγρότες από τα χωράφια τους τα οποία θέλουν να εκμεταλλευτούν μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες;
Πιστεύω ότι ζούμε μια νέα φάση συσσώρευσης της γης. Στη διεκδίκηση γης συμμετέχουν 4 πλευρές. Ο ένας σημαντικός διεκδικητής είναι το ιδιωτικό κεφάλαιο με την παραγωγή ζαχαροκάλαμου, αφρικανικού φοίνικα, χρυσό, ασήμι ή οποιοδήποτε άλλο μέταλλο. Διεκδικούν τη γη για την κατασκευή υδροηλεκτρικών εργοστασίων και μεγάλων λεωφόρων για τη μεταφορά μεγάλων εμπορευμάτων. Ο άλλος διεκδικητής είναι το παράνομο ιδιωτικό κεφάλαιο, το εμπόριο ναρκωτικών και το οργανωμένο έγκλημα. Αυτό διεκδικεί μεγάλες εκτάσεις γης για να πάρει τον έλεγχο των πληθυσμών και κυρίως για να δημιουργήσει ένα είδος ναρκοοικονομίας. Ο τρίτος διεκδικητής είναι το κράτος, που γενικά διευκολύνει είτε συνειδητά είτε από αμέλεια τους προηγούμενους  να διεκδικούν τη γη, παραχωρώντας άδειες στις μεταλλευτικές εταιρίες ή υπογράφοντας διατάγματα για την κατασκευή ζώνης μεταφορών στο βορρά. Δωρίζει, δηλαδή, το νομικό πλαίσιο, εκδιώκοντας πληθυσμούς. Και οι άλλοι διεκδικητές είναι οι κοινότητες οι οποίες δέχονται βίαιη επίθεση από τους τρεις προηγούμενους διεκδικητές. Τη δεκαετία του ’70 στη Γουατεμάλα έγιναν βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών, εξαφανίσεις και εκτελέσεις χωρίς δίκη και πραγματοποιήθηκε γενοκτονία. Σήμερα, αυτό που βλέπουμε είναι οι δολοφονίες κοινωνικών ηγετών, αλλά όχι όπως παλαιότερα που το έκανε η αστυνομία ή ο στρατός. Σήμερα το πράττουν οι ιδιωτικοί πράκτορες των εταιριών. Σήμερα οι μεγάλοι ζημιωμένοι είναι οι κοινότητες, που έχουν τα μικρά τους χωραφάκια, που ή τους τα αγοράζει ή τους τ’ αρπάζει, το ιδιωτικό κεφαλαίο.

Πιστεύετε ότι τα πράγματα θα καλυτερέψουν αν το Δ.Ν.Τ.  φύγει από τη χώρα;
Πιστεύω ότι θα πρέπει να οικοδομήσουμε μια τάξη και ένα νομισματικό σύστημα, διαφορετικό απ’ αυτό που έχουμε τα τελευταία χρόνια. Ο ιμπεριαλιστικός τρόπος που πραγματοποιούνται τα πράγματα, το να επιβάλεις επιθετικά ότι μόνον αυτή η οπτική υπάρχει, στις χώρες που θεωρούν και θα ήθελαν να πράξουν διαφορετικά, πιστεύω ότι είναι μια εξαπάτηση. Δηλαδή κατά μεγάλο ποσοστό η διεθνής οικονομική κρίση είναι ευθύνη αυτών των διεθνών οργανισμών. Θα πρέπει να οικοδομήσουμε μια νέα οικονομική τάξη, που να μην προστατεύει μόνον τους μεγάλους εθνικούς λογαριασμούς, ή την μακροοικονομική σταθερότητα, αλλά που να τοποθετεί το ανθρώπινο ον στο κέντρο κάθε οικονομικής πολιτικής. Έτσι είναι εφικτό να βρούμε μία λύση, κι αυτή η λύση περνά μέσα από την διάλυση αυτού του οικονομικού συστήματος που πηγάζει από το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και όλους αυτούς τους οργανισμούς.